کلمه ایرانی هگمتانه، به معنی محل اجتماع و کلمه عیلامی «هل مته نه» به معنی سرزمین مادها است. شهر همدان در زمان فرمانروایی بخت النصر (بنوکد نصر) ویران شد و بعدها داریـوش بـزرگ آن را مرمت کرد. در زمان اشکانیان، که تیسفون پایتخت کشور بود، همدان پایتخت و اقامتگـاه تابـستانی شاهان اشکانی شد . بعد از اشکانیان، ساسانیان نیز قصرهای تابستانی خود را در این شهر بنا کردند.
تمدن مادها در همدان
خرابه های باروی قلعه اشکانی بر فراز تپه مصلی و مجسمه شیر سنگی یکی از دروازه هـای همـدان از آثار این دوره است. در سال ٢٣ هجری که جنگ نهاوندی روی داد، همدان به تصرف اعـراب درآمـد و از آن زمـان بـه بعد گاهی کانون آبادی و ثروت و زمانی دچار چپاول و فقر و رکود بوده است. همدان در زمان دیلیمان ( ٣١٩ هجری ) لطمات فراوانی دید . در قرن ششم هجری، سلجوقیان مرکـز خود را از بغداد به این شهر منتقل کردند و مدت ۵٠ سال این شهر قدیمی پایتخت سلجوقیان بـود، تا این که دراین قرن با حمله مغول به تصرف آنا درآمد و به ویرانه ای مبدل گردید. اما این شهر کـه همیشه مورد تاخت و تاز سلاطین و سلسله های شاهی بود، باز هـم در زمـان تـسلط تیموریـان بـر ایران به دست آنها ویران شد.
تاریخ ایران باستان
در زمان سلاطین صفوی شهر همدان از نعمت آبادانی بهره مند گردیـد. پـس از انقـراض صـفویه وبروز هرج و مرج در سال ١١٣٨ هجری، همدان به تصرف احمدشاه، والی عثمانی درآمد؛ ولی شش سال بعد به همت نادرشاه افشار از نیروهای مهاجم عثمانی تخلیه شد و بازپس گرفته شـد. پـس از این دوره نیز همدان بارها مورد تهاجم و تسلط اقوام مختلـف بـود، تـا اینکـه طبـق قـرارداد ١١۴۵ هجری کاملاَ به ایران تعلق گرفت. شهر همدان به علت قرار گرفتن در مسیر راههای اصـلی منطقـه غربـی ایـران، در قـرنهـای اخیـر همواره از نظر بازرگانی و همچنین قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم مورد توجه بوده است.